Hazreti Mevlana, Ahiler ve Moğollar - Yalanlar ve Gerçekler

Bu yazı, bazı tarihçilerin ve aydınların Mevlana Celaleddin Rumi hakkında ileri sürdüğü yanlış söylemlere cevap niteliği taşımakta, Mevlevilik cenahından bakışımla bilgilendirme amacı gütmektedir.

Mevlana, tarihin gördüğü en büyük devrimcilerden biridir. O, tüm büyük veliler ve peygamberler gibi bir put kırıcıdır. Hayatı; Muhammedileşememiş din alimlerinin, mevkiye esir benlik satıcılarının, malla mülkle varlık bulan maddeperestlerin, cüzi akla esir olmuş okumuşlar taifesinin, sorgulamadan biat eden cahil kesimin putlarını kırmakla geçmiştir. Mesnevi  Kur’ân’ın aşkla tevil ve tefsiridir. Kendisine tasavvuf ehli tarafından bu yüzden Aşk Peygamberi payesi verilmiştir. Gericilerin halk üzerinde baskı kurmak amacıyla  Hazreti Muhammed'i bir kanun adamına, Kur'ân'ı da bir kanun kitabına dönüştürmeye çalıştıkları o dönemde, Hazreti Mevlana yobazlığın karşısına dikilmiş, bugün bile din adamlarının söylemeye çekindikleri hakikatleri korkusuzca dile getirmiştir. Bugün, gerici tarikatlardan nefret eden bazı demokratların, solcuların, halka aydınlık ve bilim saçan  bu büyük evliyanın karşısındaki sofu gerici tayfasının tarafında saf tutması kendileriyle çeliştikleri en dikkate şayan nokta ve aslında bir akıl tutulmasıdır.

Hazreti Mevlana çok küçükten başlayan ve sıkı bir disiplinle süren yoğun eğitimi sonrasında, dünyanın her yanından gelen  kırka yakın alimi her türlü ilimde alt ederek ‘alimlerin alimi’ anlamına gelen Mevlana ismini almıştır.  Hiç uyurken görülmeyen, her gün ayrı bir camide vaaz veren, iki yüze yakın müftü yetiştiren, her anını toplumu eğitmeye harcayan, Rum kiliselerinde Rumca rubailer okuyup onları da irşad eden, cenazesinde hristiyan, musevi, müslüman bütün toplumu birlemeyi başaran Hazreti Mevlana, hiç durmamış, çalışkanlığın üstün bir örneği olmuştur. Peygamberimizin bir ismi de Cabbar’dır. Hazreti Muhammed’e  bende olmuş Mevlana da hiç durmadan, bir deri bir kemik kalana dek çalışmış, ömrü riyazadla geçmiş, iki günde bir, bir iki lokma yemekle yaşamış, evine gelip iki tencere yemek piştiğini görür görmez karısına, ‘Evimiz Firavun evine dönmüş,’ diyerek tencerenin birini ihtiyacı olan komşulara göndertmiştir. ‘Ben yaşadıkça Hazreti Muhammed Muhtar’ın ayağının tozuyum. Eseri Kur’an-ı Kerim’in kölesiyim. Beni bunun dışında kim görürse, ben o kişilerden de, onların sözlerinden de bizarım,’ diyen Hüdâvendigâr Mevlana, Peygamberimiz gibi fakr’da yaşamış, fakirlik benim övüncümdür sözlerini kendisine şiar edinmiştir. Mürid olarak yanına genelde esnaftan kimseleri aldığı için kendisini, ilim irfan sahiplerini bırakıp avamı yüceltmekle suçlayan ulemalara, Attar ve Hallac da meslek erbablarıydılar da bunun ne eksikliğini gördüler, diyerek azarlamıştır.

“Tanrı’nın verdiği kudrete şükretmek kudretini artırır. Cebir (batıl) ise nimeti elinden çıkarır. Senin cebriliğin yolda uyumaktır, uyuma; o kapıyı, o dergahı görmedikçe uykuya dalma! Ey dikkatsiz Cebri! Sakın o meyvalı ağacın altından gayrı bir yerde uyuma. Ki rüzgar her anda dalları silkip başına çerez ve azık döksün. Cebre inanmakla yol kesen haydutlar arasında uyumak aynı şeydir. Tevekkül ediyorsan çalışmak hususunda tevekkül et; kazan da sonra Allah’a dayan!” (Mesnevi, I/939) sözleriyle halkı çalışmaya itmiş, Muhammedi tekamülü idrak etmeyip kaderciliğe saplanan toplumu çağdaşlığa yöneltmiştir. Yani Hazreti Mevlana'nın saray eşrafıyla takılan burnu büyük halka uzak bir din adamı olarak resmedilmesi hayasızca büyük bir yalandır. O her an her türlü vesileyle, Konya'nın her yanına ulaşarak hep halkla (müslüman, hristiyan, yahudi gözetmeden)  beraber olmuş, her türlü soruya alçakgönüllülükle cevap vererek, hayatını insanları irşad etmeye adamıştır...

Bütün Pirler vahdet okyanusunda ikamet ederler. Onların amelleri, niyetleri Hak’tan ayrı değildir. Piran Efendilerimiz belki kalabalık görünürler ama hakikatte hepsi birdirler. Şems Hazretleri şöyle buyurmuştur: “Üzümler gibi hepimiz bağda kalabalık görünürüz ama tavada hepimiz biriz. Sayı ortadan kalkar, pekmez oluruz.” Tasavvufun ‘Birlik’ kavramını birazcık anlayan birisi, onları birbirleriyle kıyaslamak gibi büyük bir hataya düşmez. Özellikle de çağlar boyunca tüm bilgelik yolcularını derinden etkilemiş, etkisini her geçen gün daha da arttıran ölümsüz bir veliyi. Ama aslanla kurdu da aynı kefeye koymayın.

Şöyle bir hikayeyle sözümüzü perçinleyelim: "Kalkmış biri bir kurban almış, gelmiş Cenab-ı Mevlana'nın huzuruna, selam vermiş, almış Mevlana selamını. 'Ya Hüdavendigar' demiş, 'senin sohbetinden faydalanmak istiyorum. Destur var mı, bu kurbanı tığlayalım, burda kaynasın, canlar lokma etsinler?' Cenab-ı Mevlana, kurbanı almadan evvel sormuş, 'Senin sağa sola bir borcun var mı?' 'Var' demiş. 'O kurban burda kesilmez' demiş Mevlana, 'peşin borçlarını ödemiş olsaydın, sonra buraya adağını getirseydin.' Kabul etmemiş. 'Otur' demiş, 'burda Hakk ne verdiyse yiyip içelim, muhabbeti dinlersin.' 'Yok' demiş 'madem kabul etmedin oturmam.' 'Sen bilirsin.'

Kalkmış, almış kurbanı, gelmiş Hünkar Hacı Veli Bektaş'a, aynı teklifi yapmış. Hacı Veli Bektaş fazla incelememiş, 'Tığlayın' demiş, tığlamışlar. Tığlandıktan sonra kazana atılmış. Dönmüş Hacı Veli Bektaş'a, selam olsun üzerine, 'Ya Hünkar' demiş, 'senden önce gittim Hüdavendigar Hazreti Mevlana'ya, aynı teklifte bulundum, o kabul etmedi. Sen kabul ettin.' Hemen Hünkar Hacı Veli Bektaş kendini toparlamış, 'Hüdavendigar Mevlana, bütün Evliyalar arasında en pürüzsüz bir Evliya'dır' demiş, 'zerre kadar pürüz kabul etmez.' Adam susmuş. Kalkmış Hacı Veli Bektaş'tan tekrar gelmiş Mevlana'ya, çıkmış huzuruna, 'Sen' demiş, 'kabul etmedin ama Hünkar Hacı Veli Bektaş kabul etti.' Cenab-ı Mevlana dönüp demiş, 'O öyle bir deryadır, özünü almıştır kirini atmıştır.'
Adam demiş, 'Yahu açamadım ikisinin arasını." 

Boşuna uğraşmayın, hakiki birlik yolcularının arasını kimse açamadı, açamaz.  Yedi yüz elli yıl sonra sansasyonel çıkış yapıp dikkat çekeceğim, halkı kutuplaştırıp belli kesimlerin beğenisini alacağım diye Hakk'ın nurunu göremeyen iblisin konumuna düşmeyin. Cahillerin saflarında yerinizi almayın. 

Hazreti Mevlana ve  Ahmed Yesevi'nin aşığı Hünkar Hacı Bektaş Veli'nin birbirine sevgisi, saygısı çoktu. Ve bilinir ki, Hacı Bektaş Veli hakka yürümeden önce, müridlerini toplayıp onlara artık yollarının sona erdiğini, gidip Hazreti Mevlana'ya mürid olmalarını söyledi. Dergahın kapısına da büyük bir zincir çektirtti. Birisi giriş kapısından nazar ederek bu zincirleri açmadıkça orası kapalı kalacaktı. Ve sonunda, Hazreti Mevlana'nın yanında yetişmiş Balım Sultan gelerek zincirleri kırdı. Yol da işte böyle devam etti. 

Hazreti Mevlana Türklere düşmandı, söylemi de başka bir yalandır. Hazreti Mevlana Horasan Türkü'dür.  Farsça o dönem bilginler ve sanatçılar tarafından tercih edildiği ve daha şiirsel olduğu için kullanmış, oğlu Sultan Veled ise tüm eserlerini Türkçe yazmıştır. Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli ve Hazreti Mevlana Horasan evliyalarıdır.

Açık bir şekilde "Ben o Padişah değilim, tahttan inip tabuta gireyim. Ben o Padişahım ki, tahttan inip gönüllerde yer alayım,” diyen Hazreti Mevlana, canlı Kur''ân'dır. Hak'tan başka kimseden bir şey istememiş zamanın hükümdarı Alaaddin’i, nefsini kırmak için bir gün boyunca kapıda bekletip, içeri almayan, otoriteye hiçbir zaman ödün vermemiş, “hiçlikte kalan bir Veli’nin bağımsız ve özgür ruhunu ortaya koymuştur. Üstelik sultan Alaaddin ve vali Pervane’nin Hazreti Mevlana’nın müridi oldukları unutulmamalıdır. Dilenmek gibi çirkin bir söylemi bir yana koyalım, Sultanlar, emirler; fakr içinde yaşayan, dünyaya zerre metelik vermeyen bu yüce veliden hikmet alabilmek için kapısında çırpınmışlardır. Ayrıca, Hazreti Mevlana’nın, dilenciliği hoş görmediği, müridlerine kesinlikle yasakladığı da bilinmektedir. Bu anlayış yüzyıllar boyu tüm Mevleviye’de devam etmiş, dervişler Hak’tan başkasına el açmamışlardır..

Moğollar bahsine gelirsek, yayılmaları süresince toplam beş milyon civarı insanı katleden bu acımasız savaşçıların Kayseri’yi ve çevresini nasıl yakıp yıkıp yağmaladıkları, rivayete göre Anadolu’da beş yüz bine yakın insanı katlettikleri ortadadır. Peygamberler ve Veliler cemaatlerinin çobanıdır. Veli Hak’la Hak olmuş kişidir, hata yapmaz, insanlarını kazanamayacakları savaşlara sokup helak olmalarına izin vermez. Hazreti Mevlâna Moğollar’ı Konya’ya sokmamış ve daha sonra şartlı olarak girmelerine izin vermiştir, kimsenin namusuna, malına, kılına zarar gelmeyecektir, şart budur ve öyle de olmuştur. Ve bu,  Moğollar’ın ele geçirdiği yerler içinde bir ilktir. Savaşlar bazen diplomasiyle kazanılır ama bu öyle bir diplomasidir ki, şartlar tek taraflı kabul edilmiş, karşı taraf hiçbir şey alamamıştır.

Hazreti Mevlana Moğollar'la anlaştı, sözlerinin saçmalığını birazcık olsa da idrak edemiyorsunuz. Mevlana'nın sıfatı neydi ki Moğollar onunla anlaştı. Bir dergahta sohbet açan bir veliyle anlaştıkları söylemiyle onu kendi ağzınızla yüceltmiş olmuyor musunuz? Geçtikleri yerlerde insan ölülerinden küçük dağlar oluşturmuş, civar kentlerde beş yüz bin insanı yok etmiş bir Moğol gücünün onunla nasıl anlaşabileceğini söyleyin o zaman. 

Sema ile Ahi Evran’ın işle zikrini karşılaştırma komikliğine detaylı girmek istemiyorum. İlk olarak Peygamberimiz tarafından, Cafer-i Tayyar, Zeyd ve Hazreti Ali ile bir coşku anında gerçekleştirilen Sema, her zerrenin sürekli döndüğü bu alemde vecd haline geçmek için kullanılan dünyanın en etkili zikri ve Mevlevilerin baş ibadetidir. Fakat hakikatte, bir Mevlevi dervişi, çalışırken, bahçeyle uğraşırken, müzik yaparken ve her an Allah’la beraber ve zikir halinde olmalıdır. Hazreti Mevlana, ezan sesini duyunca namaza kalkmaya davranan müridlerini bu yüzden durdurup, nereye gittiklerini sormuş, huzura çıkacağız sözünü duyunca da, Siz burada Allah muhabbeti yaparken Hak’tan ayrı mıydınız, diyerek onları edebe davet etmiştir. Üstelik Hazreti Mevlana'nın katibi ve varisi Hüsameddin Çelebi'nin ahi olduğu, dönemin büyük ahi şeyhlerinin önce Hazreti Mevlana'ya ardından Sultan Veled'e bağlandıklarını, Ulu Arif Çelebi döneminde ise tüm ahi şeyhlerinin ona biat ettikleri, Mevlevi Dedelerini Kutb-ul Cihan olarak gördüklerini unutmamak gerekir. (Ariflerin Menkıbeleri gibi kaynaklarda konu detaylı bir şekilde anlatılmıştır. İsteyenler, önemli ahi şeyhlerinin gözünden, Hazreti Mevlana'nın Moğolları nasıl korkutup engellediğini bu eserlerde bulabilirler.) Tabii ki bugünkü gibi tüm pazarları cahilleri sömürme üzerine kuran bazı yobaz Ahi şeyhleri de türlü karalamayla halkı Dedelerden soğutmaya çalışmış ama bir çabuk kendi kötü nefslerinin karanlık kuyularında yok olup gitmişlerdir. Günümüzde, aydınların, İslam'ı tüm hurafelerden temizlemiş, aşk dini haline getirmiş bir abide Veli'nin tarafında değil de Emevi İslam temsilcilerin cahil karanlığı peşinde taraf alması tabi ki araştırılması gereken bir akıl tutulmasıdır.

‘Ruh karanlık içindeyse yolunu bulması için aklın aydınlığına ihtiyaç duyar, fakat ruh aydınlanmışsa kimse aklın kandilini aramaz,’ diyen Hazreti Mevlana, Hak’la Hak olana dek türlü ilmi hatmetmiş, bilginler bilgini sıfatını almıştır. Akıl, akılların aklını bulana dek usturlab işlevine sahiptir. Ondan sonra aşk gelir, akıl da yanar gider kül olur.

Hazreti Mevlana bilimin kendisidir. Yunus Emre’nin ‘İlim ilim bilmektir, ilim kendini bilmektir, sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır?’ dediği gibi Hazreti Mevlana, nefsini bilmiş, kendini bilmiş, kendinde tüm alemi ve kimyanın özünü görmüştür. Hazreti Ali’nin ‘İlim bir nokta idi cahiller onu çoğalttı,’sözlerinden yola çıkarak,  tarikatın bir yol, hakikatin nokta olduğunu, o noktanın bizim gözümüz, elifin ise vücudumuz olduğunu söylemiş, elifi bırakıp noktada, yani yoklukta kalmış ve tüm ilimlerin kaynadığı yerden hakikati seyretmiştir.

Daha önce de ispatladığımız gibi Hazreti Mevlana’nın seçkinci ve havas olduğu iddiası kesinlikle yanlış olsa da bu izlenim; aklı, bilimi, evrimsel gelişimi ve estetiği şiar edinen Mevlevilerin, coğrafya, matematik, astronom gibi alanlarda bir çok büyük bilim adamı ve Osmanlı kültürünün temellerini atan sayısız besteci, şair yetiştirmelerinden, saraylarda ve medreselerde çocukların eğitimlerine yön vermelerinden doğmaktadır.

Hazreti Mevlana bir put kırıcıdır. Bir devrimcidir. Dedeliği oğlu Sultan Veled’e değil hak eden Hüsameddin Çelebi’ye vererek,  Evladiyeyi kaldırmış, Mevlevilik bu yüzdendir ki bozulmayan tek tarikat olarak kalmış, o kırmızı post mâna yoluyla her zaman gerçek ‘Efendisi’ne gitmiş ve hiç kirlenmemiştir.

Devrimcidir, Kur’ân’ı aşkla tefsir ederek, bir kanun adamına dönüştürülmek istenen Hazreti Peygamber’in miraca hangi sırla yükseldiğini ortaya koymuş, tüm dinleri ve insanları sevgi yolunda birlemiştir.

Devrimcidir. İslam’ı yüzlerce yıldır ele geçirmiş çıkarcı kötülüğe, örgütlü sömürüye isyan etmiş; sofuların, cahillerin karşısına Muhammedi İslam’ın çağdaş yüzüyle çıkmış, yobazların suratlarına bugün bile din alimlerinin dile getirmekten korktuğu hakikatleri söylemekten çekinmemiştir.

Devrimcidir. Sofu taifesinin nefret ettiği müziği baş tacı etmiş, dansı bir ibadet biçimine dönüştürmüş, baskının, zorlamanın karşısına hep güzelliklerle ve sanatla çıkmıştır.

Devrimcidir. ‘Kadın bir nurdur, sevgili değil; kadın yaratıcıdır, yaratılmış değil...’ diyerek kadını en yüce yere koymuş, her Perşembe kadınlarla bir arada sema meydanı açmıştır. 16. Yüzyılda ise torunu Divane Mehmet Hazretleri kadın erkek beraber sema meydanı açmış, kızı Güneş Bacı da posta oturmuştur.

Devrimcidir. Bir çok dini tabuyu yıkmış, şekilciliğe büyük bir savaş açıp namazda, oruçta, hacda niyete, imana ve Hazreti Muhammed’in insanlık sünnetine bakıldığını ortaya koyup, bunlar olmadan, yani kamil insan mayası olmadan tüm dini ritüellerin içinin boş olduğunu açıkça ifade etmiş,

Devrimcidir. O, elest aleminden uzakta, sahipsiz kalmış ‘insana’ zahiri dünyada müthiş bir korkaklık, siniklik, boyun eğme güdüsü veren  ‘ölüm korkusunu’ yok etmiş, cenazesini bir düğün gecesine çevirerek imanın gücünü herkese göstermiştir. Bu aynı zamanda, sadece Allah’a dayanmanın sınırsız gücü, zalime karşı ayağa kalkma görevi yüklenmiş Muhammedi devrimciye sunulan bir çeşit “Direnme” anahtarıdır.

Devrimcidir. “Din, dil, ırk, ayırdetmeden, kimsenin suçunu gözetmeden, bütün insanlık alemine sevgiyle, saygıyla bakmaya, hepsini kucaklamaya geldim,” diyerek İnsan Hakları Beyannamesi’nin temelini 1200’lü yıllarda atmış, tüm dünyada dinci, ırkçı, seçkinci düşmanlık ve nefreti elinin tersiyle itivermiştir.

Devrimcidir. 48 bin beyit yazmış, şu an yazılmışçasına çağdaşlık kokan eserlerinde günümüzün çok ötesinde bir edebi yorumla ve muhteşem alegorilerle süslediği hikayeleriyle, neredeyse her türlü stili deneyerek dünyanın en büyük yazarlarını birer taklitçi durumuna düşürecek denli ustaca bir yapıt ortaya koymuştur. Kırk kat derine inen kırk kat göğe yücelen mânâ içinde mânâ bir eserdir.

Örgütçüdür. Tüm dünyayı sevgi felsefesinde ve aşkta birlemiş, her sene dört bir yandan sevenleri Konya’da ziyaretine gelmekte, Mesnevi ve Rubaileri her dile çevrilerek ilim arayışındaki insanları birlik yolunda beraberliğe ulaştırmaktadır.  Mevlevi anlayışı idrak eden her ırktan insan her gün şefkat ve merhamette güneş gibi, cömertlikte akarsu gibi, başkalarının kusurunu örtmekte gece gibi, hiddet ve asabiyette ölü gibi, tevazu ve muhafiyette toprak gibi, hoşgörüde deniz gibi, davranmaya çalışarak, tevhid anlayışını duruşlarıyla topluma yaymaktadır.

Devrimci ideolojinin kalıcılığı ve yeniliklere açık olması da önemlidir. Yüzlerce tasavvufi kol, çağa ayak uyduramayıp tarih sahnesinden silinmiş ya da manevi işlevlerini yitirip ticarethaneye dönüşmüşken, Mevlevilik pırıl pırıl ve yepyeni parlamakta, bilgelik arayışındaki insanlara mütevazi bir dergahtan ışık olmaktadır.

Evet. İslam’ın Anadolu topraklarında sekiz yüz yıl önce güncellendiği ve Ehl-i beyt zamanlarındaki rahmet dolu ruhuna  geri döndüğü doğrudur. Bunun mimarları da Horasan velileri Ahmet Yesevi, Hünkar Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre ve insan olabilme sanatını en yüksek mertebeye eriştiren Hazreti Mevlana’dır. Selam olsun üzerlerine!